De gnostiek laat zich moeilijk omschrijven, net zoals het ook lastig is om bijvoorbeeld de newagebeweging helder en duidelijk te definiëren. In Waar haalden de Grieken hun wijsheid vandaan? wordt in het hoofdstuk over Silenus een poging gedaan en komt de auteur tot een achttal basisovertuigingen van mensen die als ‘gnostici’ worden aangeduid. Deze ‘definitie’ geeft een aardig handvat bij verdere bestudering. Het boek biedt een aantal verhelderende uiteenzettingen over de rol van de gnostiek rond het begin van onze jaartelling. Bijvoorbeeld in wat beschreven wordt over Simon de Tovenaar, die we kennen uit het boek Handelingen van de Apostelen, die zich met gnosis bezighield via een Samaritaans-syncretistische groepering. Op deze manier komt het thema snel dichterbij voor ons als lezers van de Bijbel. Ook de uitleg over de belangrijke rol binnen de gnostiek van met name de eerste zes hoofdstukken van Genesis geeft meer inzicht in de rol van een goede God en daarnaast de opwaardering voor de slang. Heel verhelderend vind ik de uitleg over de ernst van de zonde van Augustinus bij het peren plukken, die hij daarna nota bene aan varkens voert. In zijn Belijdenissen staat hij nadrukkelijk stil bij deze zonde. In onze hedendaagse opvatting overdrijft hij schromelijk, maar in het licht van de gnostische leer van de manicheeërs is dit een vreselijk vergrijp. De bijdragen in de bundel hebben zeer verschillende insteek. Van heel specialistisch tot een spannende journalistieke zoektocht naar de rol van professor Quispel en koningin Juliana bij de publicatie van het ‘Evangelie van Thomas’. Daarbij bleken naast wetenschappelijke ook andere motieven een rol te spelen. Jammer dat een pagina met auteursinformatie in het boek ontbreekt. Samenvattend kan gezegd worden dat ‘gnostici zoekers waren naar zin en naar een totaalvisie waarin hun eigen aardse bestaan een omvattende verklaring krijgt’. Ook nu zijn nog vele mensen hiernaar op zoek. Dit boek, dat het resultaat is van vele jaren studie van de Landelijke Werkgroep Gnostiek, vormt een goede inleiding om kennis te nemen van de veelvormigheid van de gnostiek en haar aanhangers!
Naar aanleiding van
A.P. Bos en G.P. Luttikhuizen (red.), Waar haalden de gnostici hun wijsheid vandaan? Over de bronnen, de doelgroep en de tegenstanders van de gnostische beweging, Damon, Budel, 2016